Der Riedibrunno

In der ganzu Saguwält verzellt mu öü vill va Heldu. Dero Sage hei wer im Wallis nit a so vill, aber äs git gliich zwei drii Sagugstaalte wa mu kchännt. Di Gommini heint mee wa füüfhunnert Jaar me oder weniger ds Wallis biherrscht, darum finne wer öü hie du wichtigscht Saguhelt in der ganze Wallisergschicht: der Wäger Baschi; schiini Sage sind scho im Läsubüech va der Drittu Klass va 1930 gstannu, lose chänder schi öü hie, miine Vatter, der Felix Schmid het schi in de Niinzgerjaar uf Kasetta üffgnu.

A hüffo Länder sind stolz uff iro vilu Burge und Schlösser, wa van ar mächtigu, riichu feudalu Verganguheit ziigunt. Ds Wallis ischt stolz uff schiinu Ruine, wa biziigund, dass mu hie di mächtigu Heeru mit der Ziit het zum Tiifil gjagt. Di Gestluburg ziigt va de Herru va Turn, wa scho im drizääntu Jaarhundert heint ds Wallis miessu verlaa, dernaa sind d Heeru va Raru cho, und de Savoyardu, deichet nummu an d Ruine va Seeta, Saillon, Saxon… Zwaar ischt der Landesherr der Bischof va Sittu gsii, aber schiis Schloss uf Tourbillon ischt öü nummu no an Ruina.

Ich chumu hitu wider a maal uf d Rarnerchriega zrugg (vgl. Sage D Rarnerchriega) und verzellu eww va de Heldutaate vam Thomas Inderbinen, dem wasch im Volksmund ds Riedi gseit heint. Di hiitig Gschicht geit zrugg uf di Witschards va Raru. Äs ischt ds Jaar 1419, d Walliser heint d Heeru va Raru zum Tiifil gjagt, di sind aber nit a soo wit, nummu bis uf Bääru, zu de Verwante und Bikannte ga Hilf holu. Und mit dero Hilf heintsch de afa di Walliser bichriegu. Chrieg het daamals gheissu, schich gägusitig ds Vee z stälu, di Püüru z toot z schlaa[1], Deerfer ds plündru und niderzbrännu. Soo sind di Bärner plündrundu uber di Päss igfallu, uberall am Rawiil, am Sanetsch, am Leetschupass heintsch schi miessu abwerru und an mächtigi Gruppa ischt uber di Grimsla gizogu. Zeerscht heintsch Oberwald giplündrot; was ne in d Fingra cho ischt, hudilundzfätzu zerschlagu; d Lit wasch verwitscht heint gschändot, gikwäält und giteetot und dernaa ds ganz Doorf verbrännt. Und de sintsch uf Obergestillu wiiter und heint da ds Gliicha gmacht. Zwischu Obergeschtillu und Ulrichu sint ne aber di Gommini antgägu. Schii sind as chleis Gruppilti gsii, will alli wa ne hetti sellu ga hälfu, sälber vor dum a Uberfall Angscht kcha heint. Biwaffnoti sintsch mit Sägese, Mischtgable, Holzchnippla gsii. Iro Afierer ischt der Tomas Inderbiinu gsi, as groossus, starchs Manji, alli heint mu ds Riedi gseit. Äs het vorher sibu Reischtiisu zämugschweissot und het mit dem mächtigu, iisigu Chnebil di Bäärner grad reijuwiis erschlagu. Schii sint mu nit biicho, v alle Siitu heintsch prubiert, nix ischt ggangu, bis eine va de Bäärner am Bodu abglägu ischt und als d Riedi uber inu wäg ischt, het är mu der Büüch üfgschlitzt. D Riedi het afa blietu wie as Schwii, d Chuttle sind mu üseghangu, mit der linggu Hand het är schi ammigstopft und mit der rächtu wiiter di Bäärner erschlagu.

Aber de het är an gottlose Durscht percho, «Ii, wenn i nummu eppis z triichu hetti!» bättlot är vo schich hi und pletzli sprudlot vor im as klaars Wasser. Är triicht, schletzt d Chuttle uber d Axla, ergriift schiine Chnebil mit beide Händ und wie as Uwätter geit är uf di Bäärner los. Di stöubunt voller Angst derva, zrugg richtig Grimsla; schii flüchtunt heim. Di Gommini verfolgunt schi und der a Gruppa graatos linggs ambrüf am Sidelhooru verbii de Bäärner uf der Grimsla der Wägg abzschniidu. Schii wärdunt ikesslot und fascht vollständig erschlagu oder im See ertreicht. Sither heisst dische See; der Totusee.

Wasch zrugg uf dum Schlächtfääld sind, ver iro Totu z bichlagu und z bigrabu, gseentsch du tootu Riedi, näbund im gurglot an niwwi Quella, dii cha mu no hiitu gsee: äss ischt der Riedibrunno.

Volmar Schmid, Bürchen, 20. 12. 20

Simultantext und Audio hier

Quelle: Eben habe ich eine neue HP www.obergommer.ch entdeckt, hier gibt es viel Wissenswertes über die Kultur und die Geschichte des Goms zu entdecken, dort steht auch die Sage von Thomas Inderbinen: http://obergommer.ch/sagen/index.htm

Bild: Schlachtdenkmal von Ulrichen, Einweihung vom 4. Juni 1905, das Denkmal wurder im Winter 2020/21 von einer Lawine zerstört; Ludwig Imesch: Das Oberwallis im Bild. Rotten Verlag, Visp 1982, S. 7 [1] Die Fürsten kämpften damals nach dem Motto: Erschlägst du mir meine Bauern, erschlage ich deine Bauern.