Der Geischt im Erbji[1]

Im Gägusatz zum Märchen ischt der Ort und di Zit bi der Sag immer zimmli genau, dass hei wer in der Sag va de «Rarnerchriega» gsee. Gmeinsam mit dum Märchen het di Sag das Wundersaami, äss passierunt Sache, wa im Alltag nit megli sind, und d normaalu Gsetzi üsser Chraft setzunt (Geischter, Zöüberchräft, Heldutaate, Tieri und Sache feent a redu). Vor allum d Sage wellunt aber iisch Mänschu säge, wass cha passierru, wenn… As wichtigs Theema im Wallis ischt ds Wässerru gsi und alls, wa mit dum Wasser z tüe kcha het. Vor allem de andru ds Wasser stälu, ischt eis va de schlimmschte Vergeehu gsi, de vam Wasser het alls abghangu: ds Läbe und ds Uberläbe. Ds Wässerwasser ischt in Cheera igiteilts gsii, der Wässercher het je nach Längi va der Wasserleite und damit va der Flächi vam Bodu, 14 Tägg (z.B. d Undra i Üsserbäärg) oder drii Wuche (z.B. ds Niwwwäärch öü in Üsserbäärg) gidüürot und de het mu ver schiini Mättini an ganz bstimmti Düür kcha, ver ds Wässeru. Dii Zit ischt harrgenau uff Tässle gschnitzt woord, so dass mu das jederzit het chännu ga kontrollierru. Hets an trochunde Summer ggä, sind d Matte trotz dum Wässeru fuxrooti gsi und hienta a maal hets furchtbare Striit ums Wasser gga. Darum wellti hiit a maal a Sag vam Wässerru verzellu.

Ds Stiinuhansjosisch Chrischti het schiis Gietji am Riedbäärg im Erbji[2] kcha; as chleis, stotzunts, magers Gietji mit eerscht no zwenig Wasserrächt. Mitti in dem Gietji ischt as aalts, verfallus Hiischi gstandu, in dem hets gigeischtrot. We mu daa gwässerot het, heigi mu am a kaputtu Feischter immerwider as Gsicht vam a aaltu Ma, wa niemmu kchännt het, gsee. Im a heissu Summer het ds Wasser niene glängt und schoo im Juli ischt ds ganz Mättilti fuxrots gsii. Ier chänt he vorstellu, dass niemmu da gääru ischt ga Wässerru und de ischt de no derzüecho, dass jede zweite Cheer ischt in der Nacht gsii. Emmal wieder hets Chrischti schiine Botsch, du Hans gschickt! Mitti im Wässerru hets an fuchtbare Platzrägo ggä, aber der Hans het soo Schiss vor de Geischter kcha, dass är nicht ins Hüss in du Schääru tärfu het. Ds Wasser abstellu het är öü nit tärfu, de wenn är zfrüe heim cheemmi, heti är an furchtbare Chrach mit schiinum Vatter. Wa di Ziit um ischt gsii, ischt är watschnasse ds Wasser ga fircheschlaa und heim. Aber zneegscht Maal ischt är gottufroo gsii, wa der Vatter gseit het, är geegi sälber ga Wässeru. Teiffi Nacht ischts gsii; sorgfäältig het ds Chrischti ds Wasser igschlagu und ischt hinuharr gluffu und het du Falg kontrolliert. Wa schiini Zit um ischt gsii, ischt nit mee wa zwei Drittil va schiiner Matta gnätzti gsii. Äss ischt anbrüff uf d Abschaalta und hets ds Wasser wiitergschlagu. Süüfzundu lüegst d Abschaalta a, bsinnt schi, griift ambri und nimmt di Bscheibi wider üüse, so das a vellige Schgutz Wasser wider uf schiinu Bodo fliesst. Plötzlich klopft mu eine uff d Agsla. Ärchlipft dreet är schich um und vor im steit der Stiinuhans, schiine Urgroosvatter, wa scho sit der a hüffo Jaar tot ischt. Äschubleichs lüegets nu a und der seit mu: «Dass han ich äbu öü gmacht, vor vile Jaaru, dum Naachbar ds Wasser gstolu! Und jetz mües i scho a hüffo Jaar derfirr biessu. Immer wensch hie Wässerunt, müess i hie ga lüege und ich ha kchei Rüe, biss a maal di Grosszügigkeit über du Giiz gwinnt. Tüe mich erleesu; scheich dii Äärnta va dem Gietji de Aarmu, de bin i äntli frii.» Ds Stiinuhansjosisch Chrischti het vellig an dem Üfftrag gignagot, dass ischt de schoo as rächts Opfer, aber de het är emmal schich uberwunnu und het ds Heww dene Liitu ggä, wa no weeniger als är kcha heint. Va daa wägg het mu das Gsicht nie mee gsee und das Gietji het im Naajaar Heww gitreit, wiesch sus no nie gsee heint.

D Wasserleite in Greechu heintsch de sither vergreesrot und erniwwrot, so dass hiitu in Greechu an richtigi Wasserwäält entstandu ischt; äxtra fer d Chinder heinscht an Sudilpark igrichtot, und uff de Wasserleitu kcha mu wunnerbar ga spazierru oder ga wandru. An Sudilpark, wa mu cha ds Prinzip vam Wässeru spilundu erchännu, gits öü ds Unnerbäch.

Simultantext und Audio: hier

Bild: Eril umd 1945. Ludwig Imesch: Das Oberwallis im Bild. Rotten Verlag, Visp, 1980, Bd. 2, S. 135 [1] Nacherzählung von Volmar Schmid der Geschichte «Der Geist im Erbji» aus Wilhelm Ebener: Illustrierte Wallisersagen. Rotten Verlag, Visp, 3. Aufl. 2008, S. 75; Illustration: Anton Mutter, S. 74 [2] Als ich diesen Ort auf der Karte genauer lokalisieren wollte fand ich den Flurnamen «Erbji» mindestens an 5 Orten (Ausserber, Stalden, Staldenried, Eisten und Grächen) und den Namen «Ried» gefühlte 43mal. Es handelt sich in dieser Sage um das Erbji in Grächen.