D Müetergottes va Chüematt[1]
Aktualisiert: 18. März 2021
An güeti Füessstund va Blattu veri chunt mu uff Chiematt. A chleini Voralpa mit der a prächtigu barocku Müetergotteskapälla. Äss ischt eine va de bekanntoschtu Wallfaarteertu vam Oberwallis. Friejer sintsch vill uff dum aaltu Söümwägg bättundu va Blattu hie ich zer Müeter Gottes gipilgrot, ferr der Maria iro Aliigu z prichtu oder ferr ra fer d Hilf im Ungfeel bi Lowwinu, Uberschwämmig oder Fiir z däichu. Va Blattu het der Wägg gat fii an Psaalter gidüürot und bim letschtu Gsatzi vam Glooriichu Rosuchranz ischt mu ds Chiemattu acho; zwaar heint d aaltu Lit as bitzji länger gibrüücht, dii heint aber öü langsamer gibättot.
In Chiemattu ischt nit immer an Kapälla gstannu. Friejer, vor as parr hunnert Jaarzu, sind da nur an parr Alphitte gstannu, daa sind de d jungu Purstu ga ds Vee hirtu und we im Winter di Lowwigfaar z groossi gsii ischt, heintsch de daa öü gwändli ghüüsot. Am Aabund heintsch de zämu ghockert und bim Aabusitzu anandre Boozugschichte verzellt, gspill oder Guginaadi gitribu. A maal, im a schrecklichu Winter, mu het nit vorr di Tiri tärfu, gseentsch durch du Schneesturo as Liecht, di ganz Nacht hets gibrunnu. Zeerscht heintsch zwei, drii Nächt nit üsstärfu, aber de heint schich de doch zwei der Gguraasch gnu und sind ga lüege, wass das chänti sii. Und prommt, im a Holetsch, am a groossu, aaltu Böüm, wa a soo uf chopfheechi an aalte, vercholote Riss vam a Blitzschlagg kcha het, heintsch das Liecht gfunnu: äss het hell, gschinu, aber nit gibrunnu, weder iss heissus gsii, nocht hets du Böüm verbrännt. Schii heint das Liecht üssa gnu und sus am Naatag üss uf Blattu gitreit. D Liit sint zämugluffu, fer das Wunner ds gsee. Äss ischt sofort alle klaar gsii, dass cha nummu as Zeichu va der heiligu Müeter Gottes: Maria sii. D Lit heint sofort vorr dem Liecht afa der Roosuchranz bättu und der Rüef vam Wunner ischt durchs Tall üss. In Chiipl ischt der öü zum Priior cho, äär ischt daamals der einzig Prieschter im ganzu Taal gsii. Är ischt schnüerstracksch ver i uf Blattu, hett di ganzi Sach aglüegt und de bischlossu. Das Heiligtum müsse a mi uff Chüematt, zrugg in du Holetsch und dernäbu müess mu der Müeter Gottes an Kapälla buwwu, het är pschlossu. Schoo naa nit amaal du a Jaar ischt di Kapälla fertig gsii und d Liit sint i Schaaru zer Müeter Gottes va Chiematt gipilgrot und äss schiint gwirkt z ha. De schoo naa a paar Jaaru ischt d Kchapälla voll va Ex Vooto gsii: uberall heint holzigi Aarma oder Bei ghangu, a de Wänd hets Bilder va Lowwinu, Uberschwämmige und Fiir kcha, äss soll speeter sogar as Ritzji drunner kcha ha. Alli dii sind Däich und Ziigu va der Hilf va der Müeter Gottes gsii.
Speeter sind de aber beeschi Ziite cho. D Leetschini heint vill Handil mit de Bäärner im Noordu gitribu, vor allum uber du Leetschupass sintsch bis an bri uber Frutigu uf Spiez und Tuun (fascht wie hiitu mit der BLS) ga ichöüfu, ga handlu und gschäftu. Wa de va Zürich und Bääru d Reformatioo cho ischt, heint öü a hüffo Leetschini gfunnu, der niww Glöübu, siigi gäbiger (mu het nimme am Sunntag grad vier Maal in d Chilcha miessu, di ganzu Roosuchränz und Psaalterra sind verschwunnu, und vorr allum het mu nimme züe miessu ga biichtu, mu het dii Sach diräkt mit dum Herrgott chännu üssmachu). Der Priior ds Chippil ischt müeterseelualleinig gsii, der Biistand vam Bischoff oder schiine Mitgeischtlichu het är nit kcha, alleinig het är mit schich und dum Herrgott i schiinum Glöübu miessu fertig wäärdu. Lang het är gizögrot, gibättu, di Bibil studiert und de het är schich ver du niww Glöübo entschidu. Das het aber gheissu: a wägg, fort, uber di Päss uff Bääru. Heimlich ischt är am frieju Moorgunt gstartot, mim Rucksack, gnaglotte Schüe und dum Pligerstäcko ischt är looss. Nit richtig Leetschupass, de niemmu het nu sellu gsee, richtig Falflerru uber du Peetersgraat het är wellu. Ds Chiemattu het är an Liwwi gmacht. In d Kchapälla het är nit tärfu, aber vora dra het äär schich niderglaa. A Schutz het är vorr schich hi gibrimmlot und pletzli ischt er üff, ischt in d Kchapälla und lang ischt äär giblibu. Naa fascht zwei Stunde het nu eine gsee, wien äär us der Kchapälla üssa ischt und im a Sturmschritt zrugg uf Chippl. Sofort het är laa di Glogge liitu, d Liit sint zämu cho und de het är gipredigot; i heiligum Fiir het är du aaltu Glöübo verteidigt, va Hell, Fägfiir und Himil, va Jesus, de Ängla und vor allum der Müeter Gottes verzellt. Di Liit sint derva, und am neegschtu Sunntag ischt d Chilcha volli gsii und der ganz «Kantn Leetschen» ischt bim aaltu Glöübu giblibu. Sumi heint speeter gseit: dass siigi ds greeschtotscht Wunner gsii, wa d Müeter Gottes va Chiematt jee gwirkt heigi.
Bürchen, 20. Januar 2021
[1] Nacherzählung von Volmar Schmid der Geschichte «Die Mutter Gottes von Kühmatt» aus Wilhelm Ebener: Illustrierte Wallisersagen. Rotten Verlag, Visp, 3. Aufl. 2008, S. 51; Bild: Bildquelle: Kühmatt um 1930, Ludwig Imesch: Das Oberwallis im Bild. Bd. 3, 1945 - 1982, Rottenverlag, Visp, 1982, S. 163